Om een podium te bieden aan de vele boeken die in ons netwerk tot stand komen, werd Sioo’s boekenplank in het leven geroepen, een blogrubriek over boeken uit ons rijke netwerk van docenten en experts. In deze editie krijgen we een inkijkje in het boek Zorg zoekt breekijzer, dat werd geschreven door het kernteam van de leergang Succesvol Besturen van Ziekenhuizen.
We interviewden auteurs Mirjam Speelmans, leiderschapscoach en Peter Langenbach, voormalig zorgbestuurder en toezichthouder in de zorg en nu Directeur Zorginkoop bij Zilveren Kruis. Beide zijn al meerdere jaren betrokken bij de opleiding.
Visionair
“Het boek is eigenlijk begonnen als een beleidsnota,” legt Mirjam uit. “Iedereen weet dat het in de zorgsector anders moet als we het de komende jaren betaalbaar en toegankelijk willen houden. Hóe anders, daar hadden wij een aantal duidelijke ideeën over. Die kwamen uit de ervaringen van de deelnemers aan de opleiding, maar we hebben ook geput uit onze eigen ervaringen in de zorgsector. We willen in dit boek met name onze visie geven op wat volgens ons de juiste vorm van leiderschap is in een nieuw zorgsysteem.”
“Iedereen weet dat als we de zorg betaalbaar en toegankelijk willen houden, dat het anders moet. Hóe anders, daar hadden wij een aantal duidelijke ideeën over.”
“We hadden een vooruitziende blik bleek in september 2022 toen het IZA werd getekend,” zegt Peter. “Een paar weken na de publicatie werd namelijk het Integraal Zorgakkoord gesloten, en toen bleek dat de inhoud van ons boek daar perfect op aansluit. De rode draad in het IZA is dat er per regio een transformatieplan moet komen dat alle bestuurders van die regio samen moeten maken. Ook ons boek gaat over de noodzaak tot samenwerking en hoe je dat kunt bewerkstelligen.”
Oude garde
Zorg zoekt breekijzer is geen dikke pil, het beslaat zo’n 140 pagina’s, verdeeld in vijf hoofdstukken. De eerste drie hoofdstukken geven een duidelijk inzicht in hoe de zorg nu is ingericht en hoe complex het is als je iets wil veranderen. Hoofdstuk vier en vijf gaan over de vertaalslag naar de nieuwe zorg, de richting waarin veranderingen moeten gaan, vanuit het perspectief van leiderschap. “We schreven dit boek vanuit de wens om te laten zien dat het hoog tijd is voor nieuw leiderschap,” vertelt Mirjam. “Dat is best lastig, omdat er een oude garde actief is die veel invloed heeft en vooral niet happig is op verandering. Mensen die een bestuurdersrol in de zorg willen opnemen – het doelpubliek van de opleiding bij Sioo – moeten meer kansen krijgen om in die nieuwe rollen te stappen. Ons boek is dus eigenlijk een warm pleidooi voor het toelaten en zelfs aanmoedigen van nieuw leiderschap in de zorgsector.”
“Mensen die een bestuurdersrol in de zorg willen opnemen,
moeten meer kansen krijgen om in die nieuwe rollen te stappen.”
Digitalisering
“De voorbije tien jaar functioneerde de zorgsector in een model van concurrentie en marktwerking,” legt Peter uit. “Dat moet nu dus evolueren naar vormen van regionale samenwerking. Dat betekent voor het leiderschap dat het niet langer voldoende is om je eigen organisatie te optimaliseren. Je moet over de grens van je organisatie heen kijken, verbinding zoeken met andere organisaties en systemen ontwikkelen waarin je dat met elkaar kan doen. Digitalisering is daarbij ook een cruciale factor. Ons boek maakt duidelijk dat de zorg nu veel verschillende systemen gebruikt die niet op elkaar aansluiten, omdat iedereen in zijn eigen cocon aan de slag is gegaan met digitalisering en eigen systemen heeft ontwikkeld. Als je regionaal gaat werken, vergt dat een aanpassing. Je zult moeten accepteren dat je niet alles zelf kunt uitvinden, maar dat je gebruik moet maken van de goede voorbeelden die er al zijn om snelle stappen vooruit mogelijk te maken.”
“En dat legt meteen de vinger op de zere plek,” vult Mirjam aan. “Want zo’n transitie vergt dat mensen anders gaan werken. Op bestuursniveau moeten mensen staan die weten hoe je omgaat met weerstand, want die is er zeker. Met hiërarchisch leiderschap bereik je niks, omdat je leiding geeft aan professionals die zich niet zomaar in een richting laten duwen. Bovendien is de dynamiek in de zorg totaal anders dan in andere sectoren, waar je selectief tewerk kunt gaan, meerdere knoppen hebt om aan te draaien. In de zorg is dat niet zo: de patiënt blijft gewoon komen. Zo’n transitie vergt dus veel tijd en er moet voldoende aandacht zijn voor het draagvlak.”
“Als je regionaal gaat werken, vergt dat een aanpassing. Je zult moeten accepteren dat je niet alles zelf kunt uitvinden, maar dat je gebruik moet maken van de goede voorbeelden die er al zijn om snelle stappen vooruit mogelijk te maken.”
Niet alleen ervaringen van deelnemers aan de opleiding en van de auteurs staan in het boek beschreven. Ook werd een aantal grote leiders uit de zorg geïnterviewd met hun kijk op hoe een toekomstbestendige zorg eruit ziet. Eén van hen was Ernst Kuipers, toen nog bestuursvoorzitter van het Erasmus MC. Toen hij daarna minister van VWS werd, zagen de auteurs een kans om het boek in de schijnwerpers te brengen. ‘Het is ons gelukt om Zorg zoekt Breekijzer formeel aan minister Kuipers te overhandigen op 1 september, dus twee weken voor de ondertekening van het Integraal Zorgakkoord,’ herinnert Peter zich. ‘Dat was een fantastische opportuniteit om publiciteit voor het boek te krijgen.’
Zelfkennis
Het boek en de Sioo-leergang zijn duidelijk met elkaar verweven. “We zijn nu bij 14e editie van de SBZ-leergang. We merken duidelijk dat aspirant-bestuurders nu heel anders aankijken tegen hun rol dan in het begin. Daar waar 14 jaar geleden een soort machocultuur heerste van bestuurders die wel even zouden vertellen hoe de dingen moesten gedaan worden, staan nieuwe bestuurders nu te trappelen om bij te dragen aan de systeemverandering,” aldus Peter.
“We leren je niet hoe je een ziekenhuis bestuurt,
maar we leren je hoe JIJ een ziekenhuis bestuurt.”
“In de leergang geven we de handvatten om wat in het boek staat te implementeren. Onze bedoeling is om in de opleiding mensen te vormen tot de bestuurders die we in het boek beschrijven,” verklaart Mirjam. “Onze visie is daarbij duidelijk: We leren je niet hoe je een ziekenhuis bestuurt, maar we leren je hoe JIJ een ziekenhuis bestuurt. Het gaat over autonomie, over het samenwerkingsverband waarin je als bestuurder past. Daarom is het zaak jezelf goed te kennen en te weten in welke context jij de beste bijdrage kunt leveren. Vanuit dat oogpunt is het boek zeker interessant voor alle niveaus van de zorg, en zelfs voor mensen buiten de zorg, zodat ze beter snappen hoe complex de zorgsector is en waarom dat zo is. Tenslotte is iedereen gebruiker van de zorg, en ook gebruikers zullen zich in die transitie moeten aanpassen aan de systeemverandering en leren omgaan met de nieuwe zorgverlening. We moeten dus met zijn allen gaan werken aan een vernieuwde en verbeterde zorg,” besluit ze.
Zorg zoekt breekijzer is te koop in de shop van Bohn Stafleu van Loghum
De volgende editie van de opleiding Succesvol Besturen van Ziekenhuizen gaat in oktober 2023 van start.
Om een podium te bieden aan de vele boeken die in ons netwerk tot stand komen, werd Sioo’s boekenplank in het leven geroepen, een blogrubriek over boeken uit ons rijke netwerk van docenten en experts. In deze editie krijgen we een inkijkje in het boek Zorg zoekt breekijzer, dat werd geschreven door het kernteam van de leergang Succesvol Besturen van Ziekenhuizen.
We interviewden auteurs Mirjam Speelmans, leiderschapscoach en Peter Langenbach, voormalig zorgbestuurder en toezichthouder in de zorg en nu Directeur Zorginkoop bij Zilveren Kruis. Beide zijn al meerdere jaren betrokken bij de opleiding.
Visionair
“Het boek is eigenlijk begonnen als een beleidsnota,” legt Mirjam uit. “Iedereen weet dat het in de zorgsector anders moet als we het de komende jaren betaalbaar en toegankelijk willen houden. Hóe anders, daar hadden wij een aantal duidelijke ideeën over. Die kwamen uit de ervaringen van de deelnemers aan de opleiding, maar we hebben ook geput uit onze eigen ervaringen in de zorgsector. We willen in dit boek met name onze visie geven op wat volgens ons de juiste vorm van leiderschap is in een nieuw zorgsysteem.”
“Iedereen weet dat als we de zorg betaalbaar en toegankelijk willen houden, dat het anders moet. Hóe anders, daar hadden wij een aantal duidelijke ideeën over.”
“We hadden een vooruitziende blik bleek in september 2022 toen het IZA werd getekend,” zegt Peter. “Een paar weken na de publicatie werd namelijk het Integraal Zorgakkoord gesloten, en toen bleek dat de inhoud van ons boek daar perfect op aansluit. De rode draad in het IZA is dat er per regio een transformatieplan moet komen dat alle bestuurders van die regio samen moeten maken. Ook ons boek gaat over de noodzaak tot samenwerking en hoe je dat kunt bewerkstelligen.”
Oude garde
Zorg zoekt breekijzer is geen dikke pil, het beslaat zo’n 140 pagina’s, verdeeld in vijf hoofdstukken. De eerste drie hoofdstukken geven een duidelijk inzicht in hoe de zorg nu is ingericht en hoe complex het is als je iets wil veranderen. Hoofdstuk vier en vijf gaan over de vertaalslag naar de nieuwe zorg, de richting waarin veranderingen moeten gaan, vanuit het perspectief van leiderschap. “We schreven dit boek vanuit de wens om te laten zien dat het hoog tijd is voor nieuw leiderschap,” vertelt Mirjam. “Dat is best lastig, omdat er een oude garde actief is die veel invloed heeft en vooral niet happig is op verandering. Mensen die een bestuurdersrol in de zorg willen opnemen – het doelpubliek van de opleiding bij Sioo – moeten meer kansen krijgen om in die nieuwe rollen te stappen. Ons boek is dus eigenlijk een warm pleidooi voor het toelaten en zelfs aanmoedigen van nieuw leiderschap in de zorgsector.”
“Mensen die een bestuurdersrol in de zorg willen opnemen,
moeten meer kansen krijgen om in die nieuwe rollen te stappen.”
Digitalisering
“De voorbije tien jaar functioneerde de zorgsector in een model van concurrentie en marktwerking,” legt Peter uit. “Dat moet nu dus evolueren naar vormen van regionale samenwerking. Dat betekent voor het leiderschap dat het niet langer voldoende is om je eigen organisatie te optimaliseren. Je moet over de grens van je organisatie heen kijken, verbinding zoeken met andere organisaties en systemen ontwikkelen waarin je dat met elkaar kan doen. Digitalisering is daarbij ook een cruciale factor. Ons boek maakt duidelijk dat de zorg nu veel verschillende systemen gebruikt die niet op elkaar aansluiten, omdat iedereen in zijn eigen cocon aan de slag is gegaan met digitalisering en eigen systemen heeft ontwikkeld. Als je regionaal gaat werken, vergt dat een aanpassing. Je zult moeten accepteren dat je niet alles zelf kunt uitvinden, maar dat je gebruik moet maken van de goede voorbeelden die er al zijn om snelle stappen vooruit mogelijk te maken.”
“En dat legt meteen de vinger op de zere plek,” vult Mirjam aan. “Want zo’n transitie vergt dat mensen anders gaan werken. Op bestuursniveau moeten mensen staan die weten hoe je omgaat met weerstand, want die is er zeker. Met hiërarchisch leiderschap bereik je niks, omdat je leiding geeft aan professionals die zich niet zomaar in een richting laten duwen. Bovendien is de dynamiek in de zorg totaal anders dan in andere sectoren, waar je selectief tewerk kunt gaan, meerdere knoppen hebt om aan te draaien. In de zorg is dat niet zo: de patiënt blijft gewoon komen. Zo’n transitie vergt dus veel tijd en er moet voldoende aandacht zijn voor het draagvlak.”
“Als je regionaal gaat werken, vergt dat een aanpassing. Je zult moeten accepteren dat je niet alles zelf kunt uitvinden, maar dat je gebruik moet maken van de goede voorbeelden die er al zijn om snelle stappen vooruit mogelijk te maken.”
Niet alleen ervaringen van deelnemers aan de opleiding en van de auteurs staan in het boek beschreven. Ook werd een aantal grote leiders uit de zorg geïnterviewd met hun kijk op hoe een toekomstbestendige zorg eruit ziet. Eén van hen was Ernst Kuipers, toen nog bestuursvoorzitter van het Erasmus MC. Toen hij daarna minister van VWS werd, zagen de auteurs een kans om het boek in de schijnwerpers te brengen. ‘Het is ons gelukt om Zorg zoekt Breekijzer formeel aan minister Kuipers te overhandigen op 1 september, dus twee weken voor de ondertekening van het Integraal Zorgakkoord,’ herinnert Peter zich. ‘Dat was een fantastische opportuniteit om publiciteit voor het boek te krijgen.’
Zelfkennis
Het boek en de Sioo-leergang zijn duidelijk met elkaar verweven. “We zijn nu bij 14e editie van de SBZ-leergang. We merken duidelijk dat aspirant-bestuurders nu heel anders aankijken tegen hun rol dan in het begin. Daar waar 14 jaar geleden een soort machocultuur heerste van bestuurders die wel even zouden vertellen hoe de dingen moesten gedaan worden, staan nieuwe bestuurders nu te trappelen om bij te dragen aan de systeemverandering,” aldus Peter.
“We leren je niet hoe je een ziekenhuis bestuurt,
maar we leren je hoe JIJ een ziekenhuis bestuurt.”
“In de leergang geven we de handvatten om wat in het boek staat te implementeren. Onze bedoeling is om in de opleiding mensen te vormen tot de bestuurders die we in het boek beschrijven,” verklaart Mirjam. “Onze visie is daarbij duidelijk: We leren je niet hoe je een ziekenhuis bestuurt, maar we leren je hoe JIJ een ziekenhuis bestuurt. Het gaat over autonomie, over het samenwerkingsverband waarin je als bestuurder past. Daarom is het zaak jezelf goed te kennen en te weten in welke context jij de beste bijdrage kunt leveren. Vanuit dat oogpunt is het boek zeker interessant voor alle niveaus van de zorg, en zelfs voor mensen buiten de zorg, zodat ze beter snappen hoe complex de zorgsector is en waarom dat zo is. Tenslotte is iedereen gebruiker van de zorg, en ook gebruikers zullen zich in die transitie moeten aanpassen aan de systeemverandering en leren omgaan met de nieuwe zorgverlening. We moeten dus met zijn allen gaan werken aan een vernieuwde en verbeterde zorg,” besluit ze.
Zorg zoekt breekijzer is te koop in de shop van Bohn Stafleu van Loghum